Winietka: 100-lecie Portu Gdynia
Historyczna ustawa
Powszechnie wiadomo z życia gospodarczego, że inwestycjom o znaczeniu strategicznym dla państwa musi towarzyszyć zaangażowanie publicznych środków finansowych. Odpowiednie zapisy w ustawie budżetowej są tego gwarancją, pod warunkiem zrównoważenia państwowych finansów. Niewątpliwie inwestycją taką dla odradzającej się II Rzeczypospolitej była budowa portu wojennego i schroniska dla rybaków w Gdyni. Prace rozpoczęto latem 1920 roku.
Przebieg tej budowy w pierwszych latach w niczym jednak nie przypominał standardów postępowania w odniesieniu do zabezpieczenia środków finansowych na tak ważną inwestycję państwową. Sama idea stworzenia miejsca stacjonowania polskiej floty wojennej narodziła się w kręgach wojskowych w Warszawie, wśród tych oficerów, którzy związawszy się służbą wojskową z flotami zaborców, zdobyli tam odpowiednie doświadczenie. To oni namówili Józefa Piłsudskiego do wydania rozkazu o utworzeniu Marynarki Wojennej, co urzeczywistniło się 28 listopada 1918 roku.
Brak widoków na rozbudowę gdańskiego portu dla potrzeb odrodzonego kraju oraz wydarzenia z lata 1920 roku (odmowa wyładunku przez gdański port broni i amunicji) sprawiły, że 23 sierpnia 1920 roku w Ministerstwie Spraw Wojskowych zapadła decyzja o „samodzielnej organizacji bazy morskiej” na polskim wybrzeżu. Jesienne prace ministerialnych komisji oraz projektowe inż. Tadeusza Wendy zaowocowały ogłoszeniem przetargu na pierwsze prace budowlane. Zwycięzcą zostało Towarzystwo Robót Inżynierskich z Poznania, z którym 25 listopada tegoż roku podpisano umowę. Wcześniej, bo na początku listopada, Komitet Ekonomiczny Ministrów otworzył Ministerstwu Spraw Wojskowych kredyt w wysokości 40 milionów marek.
Od początku roku 1921 prace posuwały się naprzód. Jednak z powodu spadku wartości marki oraz znacznego podrożenia robocizny i materiałów preliminowana w listopadzie 1920 roku kwota kredytu okazała się niewystarczająca już w połowie roku. Przedstawiciele Sejmu, wizytujący plac budowy, uznali, że dalsza realizacja tego zamierzenia wymaga ram ustawowych. Pierwszą taką próbą było wystąpienie w Sejmie 12 maja 1921 roku posła Juliusza Trzcińskiego zakończone podjęciem uchwały w brzmieniu: „Sejm wzywa Rząd do przedłożenia w najkrótszym czasie projektu ustawy o budowie portu morskiego w Gdyni”. Tymczasem sytuacja finansowa budowy pogarszała się, mimo przyznania dodatkowych 75 milionów marek, co przyczyniło się do braku pieniędzy na wypłatę dla robotników, strajku i wstrzymania budowy oraz zaprzestania wykonywania umowy przez Towarzystwo Robót Inżynierskich. Nie udało się także zainteresować kapitału zagranicznego finansowaniem tej inwestycji. W związku z tym od 1 stycznia 1922 roku budowa portu przeszła pod bezpośredni zarząd Ministerstwa Przemysłu i Handlu. Sejmowa Komisja Przemysłowo-Handlowa zajęła się także tym tematem i na posiedzeniu Sejmu 23 września 1922 roku poseł sprawozdawca tej komisji hrabia Aleksander de Rosset (wcześniej nabył grunta w dzisiejszej Jastrzębiej Górze) wnioskował o przyjęcie „ustawy o budowie portu w Gdyni”. Ustawa ta zamykająca się w sześciu artykułach została tegoż dnia przyjęta, a jej opublikowanie nastąpiło w Dzienniku Ustaw nr 90 poz. 824.
Ustawa pozwoliła na w miarę sprawne dokończenie inwestycji i jej uroczyste otwarcie 29 kwietnia 1923 roku jako „Tymczasowy Port Wojenny i Schronisko dla Rybaków” z udziałem prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Tymczasowość trwała prawie trzy lata, kiedy to rozpoczęła się budowa betonowego portu o układzie, jaki znamy dzisiaj. Odbyło się to jednak już w zupełnie innej formule biznesowej.
Afiliacja
Jarosław Kaczmarczyk
Zasłużony instruktor krajoznawstwa, przewodnik turystyczny, miłośnik i badacz rodzinnej Gdyni.
Podpisy pod foty:
- Widok ogólny portu morskiego w Gdyni, 1925 rok (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
- Budowa portu morskiego w Gdyni, 1926 (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
- Widok z góry na budowę portu w Gdyni. Widoczne urządzenia przeładunkowe na molo węglowym (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
4 Żuraw na budowie w porcie (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
- Molo „Żeglugi Polskiej” z gośćmi przybyłymi z okazji uroczystości poświęcenia statków pasażerskich „Wanda”, „Jadwiga”, „Hanka”, 1 VII 1928 rok. Wśród zaproszonych gości m.in.: marszałek Józef Piłsudski, jego córki Wanda i Jadwiga, minister przemysłu i handlu Eugeniusz Kwiatkowski (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego)
- Ustawa o budowie portu
