Podróż w czasy starożytnych hutników
Nowa Słupia kojarzy się turystom głównie z Dymarkami Świętokrzyskimi. Kilka miesięcy temu została tu otwarta wystawa stała w Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana. Stary obiekt został przebudowany w nowoczesną, multimedialną placówkę.
Nowa Słupia to niewielka miejscowość położona u podnóża Łysej Góry (Łyśca), drugiego pod względem wysokości szczytu Łysogór, najwyższego pasma Gór Świętokrzyskich. Już w 1351 roku zaspokajała potrzeby pielgrzymów zmierzających do klasztoru z relikwiami Drzewa Krzyża Świętego. Drogą Królewską z Nowej Słupi do sanktuarium na szczycie Łysej Góry wędrowali wypraszać łaski królowie polscy: Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt Stary, Zygmunt August.
Miejscowość jest znana jeszcze z innego powodu. Właśnie tu odkryto dymarki pochodzące z okresu od I do III wieku. Już w starożytności bowiem w Górach Świętokrzyskich, między Łysogórami a rzeką Kamienną, istniało największe w Europie, poza imperium rzymskim, zagłębie hutnicze.
Badania starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego rozpoczął prof. Mieczysław Radwan w latach 50. XX wieku, dołączył do niego archeolog prof. Kazimierz Bielenin. Byli oni autorami koncepcji powstania Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego. Budynek muzealny został wzniesiony nad reliktami ziemnych pieców hutniczych, które stały się głównym eksponatem muzealnym. Placówkę otworzono w maju 1960 roku jako oddział Muzeum Techniki NOT w Warszawie. W 1967 roku dobudowano część służącą głównie obsłudze turystów. W tym samym roku zorganizowano po raz pierwszy Dymarki Świętokrzyskie, imprezę prezentującą proces wytopu żelaza w piecu kotlinkowym, tzw. dymarce.
Znajdujące się w trudnej sytuacji lokalowej i finansowej muzeum zostało 1 grudnia 2016 roku przejęte od Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych Naczelnej Organizacji Technicznej przez gminę Nowa Słupia. Pełna determinacji działalność władz gminy doprowadziła do powstania nowego budynku muzeum i stałej wystawy.
Nowoczesna architektura obiektu wpisuje się w ukształtowanie terenu, a materiały, z których wykonano elewację budynku, podnoszą jego walory estetyczne. Budynek składa się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza z nich, na parterze budynku, w całości przeznaczona jest na część wystawienniczą. Druga to przyziemie zawierające strefę biurową i pomieszczenie, w którym będą się odbywały lekcje edukacyjne i warsztaty dla grup zorganizowanych.
Wystawa stała, mająca charakter ścieżki edukacyjnej, zajmuje powierzchnię około 700 mkw. Składa się z siedmiu stanowisk prezentujących zagadnienia związane z historią powstawania żelaza, pierwszych wyrobów żelaznych i funkcjonowaniem starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego na tle innych regionów, głównie imperium rzymskiego.
Różnorodność środków przekazu (stanowisko archeologiczne, eksponaty muzealne, dioramy, rekonstrukcje postaci, filmy) powoduje, że w czasie zwiedzania wystawy z zainteresowaniem chłoniemy wiedzę o starożytnym hutnictwie.
Tekst Włodzimierz Szczałuba
Włodzimierz Szczałuba
Dyrektor Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego, przewodnik świętokrzyski, wiceprezes Oddziału Świętokrzyskiego PTTK im. Stanisława Jeżewskiego w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Podpisy pod fotografie
- Przed budynkiem muzeum stoi regał z okazami żużla dymarskiego (fot. Jarosław Matla)
- Fragment wystawy - diorama zestawiająca świat barbarzyński i rzymski (fot. Jarosław Matla)
- (fot. Łukasz Karcz)
