Kilka miesięcy przed planowanym na jesień tego roku VII Kongresem Krajoznawstwa Polskiego, odbył się Małopolski Sejmik Krajoznawczy pod hasłem: Krajoznawstwo w Małopolsce. Tradycja – współczesność – tożsamość.
styczeń-marzec/1(1)2020
Głównym organizatorem wydarzenia, które miało miejsce w dniu 30 marca 2019 w Krakowie, był Małopolski Krąg Seniorów PTTK z udziałem innych jednostek PTT: Regionalnego Forum Oddziałów Małopolskich, Oddziału Krakowskiego im. ks. Karola Wojtyły, Oddziału Wojskowego im. gen. Józefa Bema, Oddziału w Ojcowie, Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej, Samorządu Przewodników Turystycznych PTTK Województwa Małopolskiego. W sali wykładowej COTG w Krakowie zebrało się ponad 90 osób, w tym 12 prelegentów. Obradom przewodniczył prof. dr hab. Janusz Zdebski.
W tematyce omawianych i prezentowanych referatów, starano się zilustrować różnorodność przyrodniczo-kulturową Małopolski i jej udział w dziele tworzenia polskiego krajoznawstwa, z jednoczesnym wskazaniem na współczesność i tożsamość tego regionu. Prof. Antoni Jackowski z Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ w referacie pt. Geografowie w dziele tworzenia polskiego krajoznawstwa, przypomniał szczególny udział w krajoznawstwie krakowskich geografów, takich jak: Ludomir Sawicki, Stanisław Smoleński, Wiktor Ormicki, Eugeniusz Romer, Stanisława Niemcówna, przybliżając także sylwetkę Wincentego Pola, uznawanego za ojca polskiej turystyki i krajoznawstwa.
Prof. Mieczysław Rokosz z Instytutu Historii UJ, nawiązując do zmysłu słuchu reagującego na bodźce środowiska, w referacie noszącym tytuł Głos dzwonu w krajobrazie. Kilka uwag i przykładów, zwrócił uwagę na odgłosy środowiska kulturowego – głos dzwonu jako doświadczenie sacrum w krajobrazie. Przytoczył m.in. refleksję Feliksa Kopery z 1904 r. nad rolą dzwonów w życiu średniowiecznego Krakowa: „Z dumą i triumfem patrzyli średniowieczni mieszczanie na zawieszone na wysokich wieżach wielkie dzwony. Uważali je za istoty żyjące, sympatyzujące z miastem, a kościół je chrzcił. Ich dźwięk miał dla ludu różne tony i jakby nie były głosem martwego spiżu, ale poważnego jestestwa, które patrzy na miasto, czuwa i zawsze wie co się w nim dzieje. Zanim w mieście rozeszła się wieść o triumfach – on z wysokości głosił radosnym dźwiękiem miastu szczęście i radość”.
Jednym z najważniejszych i zarazem najbardziej dynamicznym komponentem krajobrazu, także kulturowego, jest szata roślinna, która oprócz ukształtowania, jest najbardziej czytelnym elementem środowiska. Prof. Józef Mitka, dyrektor Ogrodu Botanicznego UJ w kolejnym referacie zatytułowanym: Krajobraz kulturowy oczami botanika dokonał przeglądu wybranych zagadnień dotyczących wpływu człowieka na krajobraz, poprzez pryzmat jego oddziaływania na szatę roślinną.
Małopolska to również interesująca przeszłość archeologiczna, odkrywana w zabytkowych budowlach, a także widoczna w krajobrazie archeologicznym z licznymi stanowiskami, w tym także jaskiniowymi, których najwięcej znajduje się w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, zwłaszcza w bliskim sąsiedztwie Krakowa. Podkreślił to w swoim referacie pt. Krajoznawczy wymiar wykopalisk archeologicznych dr Michał Wojenka z Instytutu Archeologii UJ, uczestnik badań prehistorycznych w okolicach Krakowa.
Ks. prof. Maciej Ostrowski z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, zaprezentował najnowsze miejsca pielgrzymkowe Krakowa, mianowicie dwa Sanktuaria: Bożego Miłosierdzia i św. Jana Pawła II. Z kolei Wojciech Bosak mówił o znaczeniu winorośli w dziejach i kulturze człowieka. W referacie pt. Winnice w krajobrazie okolic Krakowa – tradycje i stan obecny, oprócz roli jaką odgrywały w gospodarstwach rolnych Małopolski, ukazał ich walor krajobrazowy zwracając szczególną uwagę na odradzanie się winnic i ich rozwój w sąsiedztwie Krakowa.
Zespół autorów: Andrzej Feliksik, Olga Gawron i Monika Gieca z Oddziału PTTK w Olkuszu przedstawili system krajoznawstwa w przedszkolach i szkołach, na przykładzie swojej działalności w Olkuszu, z jednoczesnym wskazaniem na udział młodzieży w pobudzaniu i rozwoju krajoznawstwa w młodym pokoleniu.
Na zakończenie sesji referatowej, Tomasz Gołąbek z Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie w prezentacji pt. Nowe techniki i wyzwania w krajoznawstwie przedstawił szerokie możliwości zdobywania wiedzy krajoznawczej, przy użyciu najnowszej techniki komputerowej i Internetu. Jest to obecnie poważne wyzwanie dla tradycyjnego krajoznawstwa, opartego głównie na literaturze przewodnikowej, mapach, wydawnictwach okazjonalnych. Tymczasem nowe technologie dostarczają bardzo duży zakres informacji krajoznawczej, poprzez opisy miejscowości, regionów, obiektów, zdarzeń. Jest to obecnie podstawowe, a nawet główne źródło wiedzy krajoznawczej oraz informacji praktycznych.
Obrady w swoich krótkich wystąpieniach podsumowali prof. Janusz Zdebski i Antoni Marchwicki, dziekan Małopolskiego Kręgu Seniorów PTTK.
Józef Partyka
