23 listopada 2024 roku w siedzibie ZG PTTK przy ul. Senatorskiej 11 w Warszawie zebrało się grono znakomitych gości. Powodem spotkania było 70-lecie Komisji Krajoznawczej i 45-lecie Podkomisji Kolekcjonerstwa Krajoznawczego ZG PTTK. Zaproszono władze naczelne Towarzystwa, dawnych i obecnych członków obu gremiów obchodzących jubileusz oraz osoby współpracujące z komisjami, w tym przedstawicieli Regionalnych Pracowni Krajoznawczych.
Spotkanie otworzył i przedstawił jego cele przewodniczący Komisji Krajoznawczej ZG PTTK Szymon Bijak, po czym poprosił o dalsze prowadzenie zebrania wiceprzewodniczącego Komisji Cezarego Jastrzębskiego oraz sekretarza Komisji Joannę Leman. Prowadzący powitali obecnych na spotkaniu Członków Honorowych Towarzystwa: Zbigniewa Lewandowskiego, Elżbietę Łobacz-Bącal, Włodzimierza Majdewicza, Elżbietę Moszczyńską, Wojciecha Napiórkowskiego, Józefa Partykę, Alicję i Ryszarda Wrzosków, a następnie członków władz Towarzystwa. Jubileusz zaszczycili: wiceprezes Zarządu Głównego Jakub Nowak, skarbnik Dariusz Nazarczyk oraz członkowie Zarządu: Marian Jurak, Jacek Potocki, Jacek Trzoch i Paweł Zań. Główną Komisję Rewizyjną reprezentowali wiceprezesi Małgorzata Radomska i Jarosław Kaczmarczyk oraz Elżbieta Moszczyńska – sekretarz Komisji, a Główny Sąd Koleżeński wiceprezes Wojciech Napiórkowski oraz członek Sądu Elżbieta Rydel-Piskorska. Powitano serdecznie osoby stale współpracujące z Komisją: Marię Janowicz – kierownika Centralnej Biblioteki PTTK oraz przedstawicieli Mazowieckiego Forum Oddziałów PTTK: Natalię Wojtyrę – prezesa Zarządu oraz Pawła Zania – prezesa Komisji Rewizyjnej Forum.
Po powitaniach głos zabrali goście. Jako pierwszy wiceprezes Zarządu Głównego Jakub Nowak, który złożył gratulacje jubilatom oraz przeczytał pismo skierowane do przewodniczącego Komisji z podziękowaniem za działalność podpisane przez prezesa Zarządu Głównego Jerzego Kapłona. Wręczył również okolicznościową statuetkę, życząc dalszej bogatej działalności Komisji.
Natalia Wojtyra, prezes Zarządu Mazowieckiego Forum Oddziałów PTTK, podziękowała za aktywną pracę Komisji i na ręce Szymona Bijaka i Wojciecha Kowalskiego przekazała pismo z podziękowaniami za upowszechnianie krajoznawstwa wśród Mazowszan. Z kolei Alicja i Ryszard Wrzoskowie złożyli życzenia dalszej owocnej pracy w imieniu krajoznawców województwa pomorskiego.
Po życzeniach przyszła kolej na wyróżnienia. Wiceprezes ZG PTTK Jakub Nowak i przewodniczący Komisji Szymon Bijak wręczył Markowi Kozikowskiemu Honorową Odznakę PTTK w stopniu srebrnym, a Zbigniewowi Lewandowskiemu Odznakę Honorową im. A. Janowskiego „Za zasługi dla krajoznawstwa”. Szymon Bijak i Małgorzata Pawłowska, wiceprzewodnicząca Komisji Krajoznawczej, wręczyli Dyplomy Komisji Krajoznawczej Monice Rozum – głównej specjalistce w Centralnej Bibliotece, a na ręce Jana Kamińskiego i Krzysztofa Czerepowickiego – dla zasłużonych członków Kujawsko-Pomorskiego Kolegium Instruktorów Krajoznawstwa: Jerzego Chudzyńskiego, Marka Klaina, Henryka Miłoszewskiego, Tadeusza Perlika, Tomasza Simiński-Stanny. Odznaki Kolekcjoner – Krajoznawca w stopniu złotym wręczył przewodniczący Podkomisji Kolekcjonerstwa Krajoznawczego Wojciech Kowalski. Otrzymali je: Tadeusz Sobieszek – prekursor kolekcjonerstwa krajoznawczego w PTTK, Włodzimierz Majdewicz – uznany projektant graficzny odznak, medali i innych znaków używanych w PTTK oraz Zbigniew Lewandowski, posiadający największy zbiór kolekcjonerski i autor wielu publikacji, także w tym zakresie.
Część oficjalną spotkania rozpoczął Wojciech Kowalski tematem „Kolekcjonerstwo krajoznawcze – refleksje o przyszłości”. Przedstawił w nim m.in. definicję kolekcjonerstwa krajoznawczego, jego kulturotwórcze, społeczne i edukacyjne znaczenie, misję, jaką Kongres Krajoznawstwa Polskiego 2023 nadał kolekcjonerstwu, a także trudności, jakie napotykają kolekcjonerzy oraz ich kolekcje. Zaapelował do zebranych, aby zbierali pamiątki po Towarzystwie w swoich jednostkach organizacyjnych. Być może przyszłością wystaw kolekcjonerskich są wystawy wirtualne.
Drugą prezentację pt. „70 lat i co dalej” przygotował Szymon Bijak. Podkreślił rolę Komisji w działalności Towarzystwa i zadał pytania odnośnie przyszłości krajoznawstwa w Towarzystwie.
Po tych wystąpieniach zaproszono zebranych na przerwę, a w jej trakcie – do obejrzenia wystaw autorstwa Marka Kozikowskiego, Zbigniewa Lewandowskiego oraz Centralnej Biblioteki zaprezentowanych w sali obok. Wstęp do wystaw wygłosił Wojciech Kowalski, a ich tematem przewodnim były odznaki i wydawnictwa Komisji Krajoznawczej i Podkomisji Kolekcjonerstwa Krajoznawczego.
Po przerwie Maria Janowicz przedstawiła ideę tworzenia Kanonu Krajoznawczego Polski oraz zmian, jakich dokonano w Regulaminie Odznaki Krajoznawczej Polski do tej pory. Zarząd Główny PTTK podjął decyzję o potrzebie uaktualnienia Kanonu. Powstał Zespół Koordynujący, który sformułował harmonogram prac, przedstawił główne założenia oraz składy zespołów odpowiedzialnych za uaktualnianie w poszczególnych województwach. Wywiązała się krótka dyskusja dotycząca uszczegółowienia zakresu prac.
Działalność Regionalnych Pracowni Krajoznawczych na przykładzie RPK im. Adama Asnyka w Kaliszu przedstawiła kierowniczka tej pracowni Małgorzata Walczak-Kubiak. Mówiła o zadaniach, jakie mają do wykonania pracownie, jak te zadania realizowane są w Kaliszu, o trudnościach, jakie napotykają społecznicy PTTK-owscy, realizując je, o niedocenieniu kierowników RPK w środowisku oraz wspomniała o prośbie do władz Towarzystwa o materiały promocyjne.
Małgorzata Pawłowska w swoim wystąpieniu przedstawiła dwa ważne projekty realizowane przez Komisję: Słownik biograficzny krajoznawców polskich i Kobiety dla krajoznawstwa oraz założenia, instrukcje, działania, jakie są wykonywane w tym zakresie. Wykaz opracowywanych biogramów dostępny jest na stronie internetowej Centralnej Biblioteki . Zaapelowała o szybkie przeprowadzanie wywiadów i zbieranie informacji o ważnych dla naszej organizacji postaciach, zarówno nieżyjących, jak i żyjących, póki możemy uzyskać od nich te informacje. Podkreśliła szczególnie potrzebę pisania i zbierania informacji o kobietach, które miały wpływ na rozwój Towarzystwa, ponieważ ich rola jest zwykle mało doceniana. Przedstawiła statystykę liczby kobiet wśród Członków Honorowych, obecnych władz Towarzystwa i przewodniczących rad i zespołów. Jest ich od 12 do 27%.
Następnie Natalia Wojtyra zaprezentowała książkę Włodzimierza Majdewicza pt. Uczestnicy Powstania Warszawskiego 1944 roku w szeregach Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego. Wydawcą jest Wydawnictwo PTTK „Kraj”, redaktorem Józef Partyka, a korektorami Maria Janowicz, Krystyna Jaworska-Mańk i Monika Rozum. Natalia Wojtyra podziękowała wymienionym wyżej osobom za udział w powstawaniu książki. Autor publikacji przybliżył zebranym jej treść. Zawarł w niej ponad 200 biogramów członków PTT, PTK i późniejszego PTTK, którzy w powstaniu uczestniczyli, a wcześniej/później uprawiali różne formy turystyki, byli kadrą programową i wzorem dla późniejszych pokoleń. Zebrani oddali im cześć minutą ciszy.
W imieniu Komisji Historii i Tradycji Zbigniew Lewandowski zaapelował o pisanie swoich oraz swoich kolegów i koleżanek biogramów i przekazywanie ich do tej Komisji. Wiesław Wiącek, który był inicjatorem sesji poświęconej biogramom PTTK-owców zasłużonych na Lubelszczyźnie, zwrócił uwagę na dwa problemy, z którymi borykają się autorzy: gdzie gromadzić pozyskane informacje, które nie są jeszcze gotowe do publikacji, a także jak uzyskać informacje o ludziach, którzy działali w oddziałach, które są zlikwidowane, gdzie są archiwa tych oddziałów. Ze swojego doświadczenia wie, że trudno zmusić autorów, by pisali biogramy ściśle według instrukcji przygotowanej przez Centralną Bibliotekę. Jacek Potocki zaproponował, by digitalizować to, co pozostało i jest w archiwach, zbiorach osób zasłużonych lub ich potomków. Marek Rabski z RPK w Legnicy powiedział, że wydawane są tam zeszyty zawierające po 15 życiorysów osób zasłużonych.
Paweł Zań wskazał drogę finansowania niewydanych jeszcze kanonów krajoznawczych województw na przykładzie Kanonu Krajoznawczego Województwa Mazowieckiego. Elżbieta Łobacz-Bącal podała przykład wprowadzania młodzieży w prace PTTK przez mikrowyprawy, np. do zakładów pracy, mikrowystawy, np. w RPK i mikrosejmiki (wykład + mikrowyprawa). Jarosław Kaczmarczyk zauważył, że powinniśmy swoje działania, szczególnie wśród młodzieży, poddawać ewaluacji, wtedy częściej młodzież będzie uczestniczyła w kolejnych inicjatywach.
W podsumowaniu Cezary Jastrzębski zaprosił wszystkich na Centralny Zlot Krajoznawców w ostatni weekend sierpnia 2025 roku do Kielc, a Szymon Bijak, żegnając uczestników poinformował, że Komisja Krajoznawcza ma swoją stronę internetową na Facebooku i zachęcił do jej odwiedzania.
Tekst Halina Byczek-Krasucka
Zasłużony Instruktor Krajoznawstwa, Honorowy Przodownik Turystyki Pieszej, przewodnik miejski i terenowy, Instruktor Ochrony Przyrody, znakarz szlaków nizinnych, zdobywczyni „Odznaki 100 rzek” w kajakarstwie. Co tydzień na wędrówce.
Zdjęcia Maciej Berny
Spotkanie odbyło się w siedzibie ZG PTTK w Warszawie
Szymon Bijak - przewodniczący Komisji Krajoznawczej ZG PTTK
Skład Komisji Krajoznawczej ZG PTTK
Uczestnicy spotkania z okazji 70-lecie Komisji Krajoznawczej i 45-lecie Podkomisji Kolekcjonerstwa Krajoznawczego ZG PTTK
