Na początku 2014 roku wśród członków Pomorskiej Komisji Krajoznawczej Pomorskiego Porozumienia Oddziałów PTTK zrodził się pomysł organizacji corocznych spotkań i szkoleń instruktorów oraz sympatyków krajoznawstwa z województwa pomorskiego. Ich główną ideą miało być podnoszenie szeroko rozumianej wiedzy krajoznawczej, promowanie najciekawszych miejsc w województwie pomorskim, wymiana doświadczeń oraz integracja środowiska krajoznawców.
W związku z tym, że planowanym terminem tych spotkań była trzecia sobota każdego stycznia nowego roku, miały one być symbolicznym otwarciem krajoznawczej działalności, a także okazją do podsumowania minionego roku.
Bilans spotkań w latach 2015-2024
Po kilkumiesięcznych analizach podjęto decyzję, że pierwsze takie forum odbędzie się w styczniu 2015 roku w Malbork Welcome Center – Centrum Turystyki w Malborku. Jego uczestnicy, oprócz zajęć teoretycznych, odbyli studyjną wizytę w Muzeum Zamkowym. Gospodarzem pierwszego szkolenia był Bogdan Mąder. W 2016 roku forum zagościło w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni, w 2017 roku, w związku z „Rokiem Wisły”, w „Fabryce Sztuk” i Muzeum Wisły w Tczewie, a w 2018 roku – w Muzeum Narodowym w Gdańsku i poświęcone było obrazowi Hansa Memlinga Sąd ostateczny oraz malarstwu flamandzkiemu i holenderskiemu. Muzeum Sali BHP w Gdańsku gościło pomorskich krajoznawców w 2019 roku, a gospodarzem przedsięwzięcia była Morska Fundacja Historyczna z jej prezesem Jarosławem Żurawińskim, który 76 uczestnikom przypomniał między innymi historię 175 lat Stoczni Gdańskiej. Z kolei w 2020 roku 101 krajoznawców gościło w Ośrodku Kultury Morskiej Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, gdzie wysłuchano między innymi wykładów Apoloniusza Łysejki Latarnie morskie polskiego wybrzeża i Dariusza Dębskiego Józef Wrycza – ksiądz – wojak – narodowiec oraz zwiedzono Żuraw i Spichlerze na Ołowiance.
Siódme Forum (2022) gościła Biblioteka Publiczna „Stacja Kultura” w Rumi – najładniejsza biblioteka na świecie (w 2016 roku otrzymała ten prestiżowy tytuł w międzynarodowym konkursie dla najlepiej zaprojektowanych wnętrz bibliotek na świecie – Library Interior Design Awards – w kategorii bibliotek jednoprzestrzennych), a myślą przewodnią spotkania było ukazanie zakresu przeprowadzonych prac rewitalizacyjnych obiektów fortyfikacyjnych w Wąwozie Ostrowickim w Gdyni oraz na Górze Markowca w Rumi.
W 2023 roku ósme forum gościło w Spichlerzu Błękitny Baranek Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, gdzie 62 uczestników wysłuchało wykładów między innymi: pani Beaty Ceynowy (zastępcy dyrektora muzeum) na temat posiadanych zbiorów oraz o dawnym obuwiu (na podstawie znalezisk z Gdańska), a także Krzysztofa Kruszyńskiego Miasta Hanzeatyckie i Stanisława Sikory Gdańsk w Hanzie, którzy omówili historię powstania i ideę funkcjonowania na przestrzeni setek lat Związku Miast Hanzeatyckich.
W czasie tego forum, po raz pierwszy w historii, odbyło się uroczyste wręczenie medali i honorowych tytułów „Zasłużony krajoznawca województwa pomorskiego”. Tytuły przyznano dwóm osobom: śp. dr. doc. Jerzemu Szukalskiemu (niezwykle zasłużonemu krajoznawcy, wieloletniemu redaktorowi kwartalnika turystyczno-krajoznawczego „Jantarowe Szlaki”) oraz Ryszardowi Józefowi Wrzoskowi (wieloletniemu animatorowi krajoznawstwa na Pomorzu i wychowawcy kilkuset instruktorów krajoznawstwa).
W 2024 roku pomorscy krajoznawcy i sympatycy krajoznawstwa z województwa pomorskiego zameldowali się na IX Forum w gdańskim Hevelianum na Gradowej Górze, gdzie m.in. wysłuchali wykładu historyka gdańskiego Hevelianum pana Michała Ślubowskiego o historii i teraźniejszości zespołu poszpitalnego Bożego Ciała w Gdańsku.
Część szkoleniową spotkania poprzedziło uroczyste wręczenie medalu i honorowego tytułu „Zasłużony krajoznawca województwa pomorskiego” (druga edycja). Tym razem ten zaszczytny tytuł przyznano śp. Czesławowi Skonce (niezwykle zasłużonemu krajoznawcy, wieloletniemu redaktorowi kwartalnika turystyczno-krajoznawczego „Jantarowe Szlaki”, autorowi kilkudziesięciu książek, przewodników i innych wydawnictw, pomysłodawcy i organizatorowi dwudziestu izb pamięci oraz autorowi przeszło tysiąca prelekcji i spotkań krajoznawczo-historycznych).
Forum w Akwarium Gdyńskim MIR-PIB
W sobotę 25 stycznia 2025 roku na miejsce organizacji X Jubileuszowego Forum i szkolenia pomorskich krajoznawców wybrano Akwarium Gdyńskie MIR-PIB, które jest częścią Morskiego Instytutu Rybackiego – Państwowego Instytutu Badawczego. To nietypowy ogród zoologiczny, którego misja polega na prezentowaniu gatunków zwierząt wodnych z całego świata, a także na przekazywaniu wiedzy o środowisku wodnym. Mieści się przy Alei Jana Pawła II 1, na Molo Południowym. Prowadzi się tu szeroko pojętą edukację dla wszystkich grup wiekowych oraz badania naukowe. Dzięki zakończonej w 2024 roku dużej inwestycji wnętrze ekspozycyjne przebudowano i unowocześniono zgodnie ze współczesnymi wymaganiami, a ekspozycja powiększyła się o 12 nowych zbiorników o łącznej kubaturze 450 tys. litrów.
Ze względu na ograniczenia lokalowe w Forum udział wzięło 52 uczestników z: Gdyni, Gdańska, Tczewa, Kwidzyna, Malborka, Elbląga, Rumi, Wejherowa i Lęborka. W tym roku tytuł i medal „Zasłużony Krajoznawca Województwa Pomorskiego” został przyznany śp. Romanowi Klimowi, założycielowi Muzeum Rybołówstwa w Helu i Muzeum Wisły w Tczewie, Oddziału PTTK w Helu oraz wielu klubów, w tym Nadwiślanego Klubu Krajoznawczego „Trsow” w Tczewie, zasłużonemu krajoznawcy, organizatorowi niezliczonej ilości inicjatyw krajoznawczych na Wybrzeżu.
W związku z przypadającym jubileuszem dziesięciolecia organizacji tego typu spotkań przewodniczący PKK PTTK Dariusz Dębski szczegółowo omówił i podsumował dotychczasowe dziewięć spotkań i szkoleń pomorskich krajoznawców.
Podsumowanie działalności w 2024 roku
Dokonano również podsumowania działalności Pomorskiej Komisji Krajoznawczej w 2024 roku. Podkreślono, że członkowie komisji przeprowadzili 21 wykładów krajoznawczych, prelekcji i lekcji historii, w tym dla młodzieży szkolnej. Zorganizowano 31 podróży krajoznawczych, wycieczek i wędrówek historyczno-krajoznawczych, w tym między innymi: III. Pomorski Zlot Krajoznawczy w Kazimierzu koło Rumi (komandor zlotu Dariusz Dębski), Rajd krajoznawczy Śladami Czesława Skonki (komandor rajdu Anna Kurgan) oraz III Międzyforum Publicystów Krajoznawczych w Wejherowie (komandor międzyforum Mieczysław Wojecki). Po raz kolejny zorganizowano (na bazie wystawy pamiątek po lotnictwie morskim w Klubie 43 Bazy Lotnictwa Morskiego) Europejską Noc Muzeów, a jej kurator Dariusz Dębski w 2024 roku oprowadził po wystawie 62 zorganizowane grupy turystyczne. Pod patronatem komisji, z inicjatywy jej przewodniczącego, zaprezentowano 13 wystaw krajoznawczych o różnorodnej tematyce.
W czasie spotkania przedstawiono główne zamierzenia na 2025 rok, a także omówiono tematykę zdobywania regionalnych i ogólnopolskich odznak krajoznawczych, sprawy kolekcjonerstwa krajoznawczego, działalność instruktorów krajoznawstwa oraz przedstawiono nowe odznaki krajoznawcze, które zostały ustanowione w województwie pomorskim w 2024 roku. Uczczono również minutą ciszy pamięć o zmarłych w 2024 roku instruktorach krajoznawstwa – Sławomirze Flisie i Edwinie Nawrockim.
Pełniąca w imieniu kierownika Akwarium honory gospodarza obiektu pani Małgorzata Żywicka, swoim interesującym wykładem o działalności Akwarium Gdyńskiego i przebywających tam wodnych mieszkańcach przygotowała uczestników szkolenia do zwiedzania nowych wystaw w Akwarium.
Specjalnie na to spotkanie przygotowano również wystawę, poświęconą dorobkowi krajoznawczemu śp. Romana Klima. Znalazły się na niej zdjęcia, ręczne zapiski i oryginały artykułów. Wystawę przygotował Dariusz Dębski, opierając się na zbiorze materiałów Alicji Wrzosek.
Ponad 600 uczestników na forach
Podsumowując organizację dziesięciu szkoleń i spotkań pomorskich krajoznawców i sympatyków krajoznawstwa, należy przypomnieć, że od 2015 roku organizowane były w interesujących miejscach, a merytoryczne wykłady zawsze powiązane były z różnymi rocznicami i jubileuszami. Wzięło w nich udział 624 krajoznawców i sympatyków krajoznawstwa, którzy uzupełniali swoją wiedzę krajoznawczą i historyczną oraz zwiedzali ciekawe obiekty i miejsca. Zawsze omawiano tematykę zdobywania regionalnych i ogólnopolskich odznak krajoznawczych, sprawy kolekcjonerstwa krajoznawczego, działalności instruktorów krajoznawstwa oraz przedstawiono nowe odznaki krajoznawcze, które zostały ustanowione w danym roku kalendarzowym. Były też te spotkania okazją do wymiany doświadczeń i zawierania przyjaźni w czasie poczęstunków i biesiad. Każdemu spotkaniu towarzyszyły duże okolicznościowe wystawy krajoznawcze o różnorodnej tematyce, przygotowane przez Dariusza Dębskiego.
Organizowane przez Pomorską Komisję Krajoznawczą spotkania były finansowane ze środków własnych członków komisji. Stały się one na tyle popularne, że niestety każdego roku musiano ograniczać liczbę uczestników ze względu na możliwości lokalowe danych obiektów. Organizacja tych spotkań w tak prestiżowych miejscach była możliwa dzięki zrozumieniu naszej społecznej działalności przez dyrekcje poszczególnych obiektów.
Tekst Dariusz Dębski
Przewodniczący Pomorskiej Komisji Krajoznawczej PTTK.
Zdjęcia Paweł Kurgan
Medal i honorowy tytuł przyznawany w czasie corocznych szkoleń najbardziej zasłużonym krajoznawcom
Okolicznościowy tort
Wystawa o dorobku krajoznawczym Romana Klima
Małgorzata Żywicka w czasie wykładu o działalności Akwarium
Slajd z prezentacji o historii krajoznawczych szkoleń i pierwszym Forum odbytym w Malborku
