W sobotę 20 stycznia 2024 roku w czasie IX Forum i szkolenia krajoznawców z województwa pomorskiego, zorganizowanego przez Pomorską Komisję Krajoznawczą (PKK) Pomorskiego Porozumienia Oddziałów PTTK w gdańskim Hevelianum na Gradowej Górze odbyło się uroczyste wręczenie kolejnego medalu i honorowego tytułu „Zasłużony krajoznawca województwa pomorskiego”. Tytuł ten ustanowiony w 2020 roku przez Pomorską Komisję Krajoznawczą przyznawany jest w czasie corocznych spotkań krajoznawców, żyjącym i rodzinom nieżyjących krajoznawców, którzy wnieśli wybitne zasługi w rozwój pomorskiego krajoznawstwa. W 2023 roku tym zaszczytnym tytułem wyróżniono Ryszarda Józefa Wrzoska i śp. Jerzego Szukalskiego. W 2024 roku postanowiono tym wyróżnieniem obdarzyć śp. Czesława Skonkę. Wyróżnienie z rąk przewodniczącego (Dariusz Dębski) i zastępcy (Janusz Wojewski) PKK PTTK odebrała żona laureata Halina, której towarzyszyło siedmiu członków rodziny. Laudację o wyróżnionym wygłosił Ryszard Józef Wrzosek, który przypomniał wszystkim sylwetkę i ogromny dorobek krajoznawczy laureata.
Czesław Leon Skonka urodził się w Łodzi w 1931 roku. Do zakończenia II Wojny światowej mieszkał we wsiach Brzeziny i Paprotnia koło Łodzi. Po wojnie powrócił do Łodzi, gdzie ukończył XIII Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących. Po odbyciu zasadniczej służby wojskowej postanowił spróbować dalszego życia na Pomorzu i w listopadzie 1953 roku przybył do Gdańska i związał się z tym miastem na zawsze. Podjąwszy pracę, jednocześnie rozpoczął zaoczne studia w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Sopocie, które ukończył w 1964 roku. Okazało się jednak, że nie praca zawodowa będzie celem jego życia, a szeroko pojęta działalność społeczna, w tym krajoznawcza i publicystyczna.
Wstępując 13 kwietnia 1954 roku w szeregi Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, rozpoczął swoją kilkudziesięcioletnią przygodę z działalnością turystyczno-krajoznawczą, lektorską i publicystyczną. Swoją działalność prowadził najpierw w Oddziale „Trójmiasto”, a później kontynuował ją w Oddziale Gdańskim PTTK. Już po dziewięciu miesiącach przynależności do PTTK został doceniony i uzyskał mandat delegata z Okręgu Gdańskiego na II Walny Zjazd Delegatów PTTK, który odbył się 15–16 stycznia 1955 roku w Warszawie. W 1957 roku ukazała się jego pierwsza publikacja „Wczasy Szlakiem Kaszubskim”. Okazało się, że napisanie kolejnych, to tylko kwestia czasu.
W 1960 roku uzyskał uprawnienia przewodnika po Trójmieście i Półwyspie Helskim, ale tytuł Zasłużonego Instruktora Krajoznawstwa otrzymał dopiero w 1990 roku, więc zajęło mu to trzydzieści lat. Od 1955 roku współpracował z prasą, publikując m.in. w „Dzienniku Bałtyckim”, „Kaszëbë”, „Głosie Wybrzeża”, „Turyście”, „Światowidzie”, „Tygodniku Morskim”, „Literach” i „Ziemi”. W 1963 roku zorganizował konkurs, kontynuowany przez wiele lat, „Nagrody im. dr. Aleksandra Majkowskiego” na najlepsze książki i opracowania o tematyce krajoznawczej. Był organizatorem pierwszego w kraju Przeglądu Kolorowych Przeźroczy Krajoznawczych. Ponadto był gdańskim korespondentem Warszawskiej Turystycznej Agencji Prasowej, a w 1957 roku stał się jednym z założycieli periodyku „Biuletyn PTTK Okręgu Gdańskiego”, który w 1958 roku zmienił nazwę na „Echo Krajoznawców i Turystów”, a w styczniu kolejnego roku na „Jantarowe Szlaki”. Od momentu powstania pisma do 1966 roku był jego pierwszym kierownikiem i redaktorem naczelnym. Pełniąc w latach 1965–1998 funkcję przewodniczącego Wojewódzkiej Komisji Krajoznawczej PTTK rozwijał swoją pasję krajoznawczą, będąc inicjatorem niezliczonej ilości przedsięwzięć. Przez kilkadziesiąt lat wygłosił setki odczytów i pogadanek krajoznawczych i historycznych. Mając na uwadze potrzebę rozwoju struktur turystyczno-krajoznawczych na Pomorzu, założył trzy kluby turystyczne: „Radunia”, „Merkator” i „Gościniec”. Należy wspomnieć również o jego działalności w Gdyni, z którą rozpoczął współpracę już w 1958 roku. Był między innymi inicjatorem powstania Izby Pamięci Stefana Żeromskiego w Szkole Podstawowej nr 28 i organizatorem konkursu plastycznego o tym pisarzu. Jako pierwszy wystąpił z inicjatywą utworzenia Muzeum – Domek Żeromskiego w Orłowie, w którym później, przez kilka lat organizował seminaria krajoznawcze o Żeromskim. Dzięki jego ogólnopolskiemu apelowi wiele pamiątek po pisarzu trafiło do Towarzystwa Miłośników Gdyni. W Gdyni pomógł również zorganizować i zabrać eksponaty do Izby Pamięci Eugeniusza Kwiatkowskiego w szkole jego imienia. Był także inicjatorem, głównym organizatorem i kierownikiem pierwszych, ogólnodostępnych imprez, poświęconych Józefowi Wybickiemu i Będominowi, w tym I Zlotu Krajoznawczego PTTK w 1962 roku oraz seminariów krajoznawczych i sesji popularnonaukowych w latach 1964, 1968 i 1972 roku, na których głosił referaty. Był inicjatorem, redaktorem naczelnym i wydawcą pierwszych w dziejach Będomina publikacji o tej miejscowości, np. „Zwiedzajcie Będomin” czy „Będomin, Stała Wystawa Muzealna generała Józefa Wybickiego”. Jako pierwszy wystąpił w prasie ogólnopolskiej z apelem o nadsyłanie eksponatów do tworzącej się Izby Pamięci Józefa Wybickiego. Efektem tego apelu było pozyskanie wielu bezcennych eksponatów i pamiątek, które trafiły do tej izby. Był również inicjatorem utworzenia Izby Pamięci Izydora Gulgowskiego w Iwicznie – miejscu urodzenia twórcy skansenu we Wdzydzach.
Był inicjatorem i głównym organizatorem dwudziestu izb i sal pamięci, poświęconych wielkim Polakom. Założył również gdańskie oddziały Towarzystwa Polsko-Austrackiego i Towarzystwa Polsko-Tureckiego. W wyniku jego starań wykonano okolicznościowe medale z wizerunkami między innymi Jana Pawła II, Wincentego Pola, Józefa Piłsudskiego, gen. Józefa Hallera i Ignacego Jana Paderewskiego. Organizował ogólnopolskie konkursy plastyczne na dzieła sztuki poświęcone między innymi Janowi III Sobieskiemu, Stefanowi Żeromskiemu, Józefowi Wybickiemu i gen. Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu.
W 1991 został prezesem Stowarzyszenia Miłośników Tradycji „Mazurka Dąbrowskiego” i redaktorem czasopisma „Pieśń skrzydlata”, poświęconego dziejom hymnów narodowych. W trakcie jego działalności ukazało się prawie pięćdziesiąt numerów tego niezwykłego wydawnictwa. Dzięki jego pasji i fascynacji tematyką hymnu narodowego oraz postaciami wielkich Polaków, powstała niezliczona ilość bezcennych inicjatyw, które wywarły ogromny wpływ na postrzeganie i rozumienie patriotyzmu, krajoznawstwa, regionalizmu oraz wzbogacanie wiedzy, a także upamiętnianie ważnych wydarzeń i wielkich postaci naszej historii.
Za swoją działalność Czesław Skonka otrzymywał wiele wyróżnień. Między innymi w 1980 roku na Kongresie Krajoznawstwa Polskiego w Płocku otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, a w 1997 roku w czasie warszawskich uroczystości 200-lecia narodzin „Mazurka Dąbrowskiego” – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Minister Kultury i Sztuki wyróżnił go odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, a od Głównego Komitetu Kultury i Turystyki otrzymał odznakę „Zasłużony Działacz Turystyki”. Z kolei Minister Transportu i Gospodarki Morskiej wyróżnił go złotą odznaką „Zasłużony Pracownik Morza”. Rada Miasta Gdańska w 2008 roku, w uznaniu wybitnych zasług dla Miasta Gdańska, przyznała mu Medal księcia Mściwoja II, a Prezydent Miasta Gdańska – Nagrodę w Dziedzinie Kultury. Otrzymał również Odznaki Honorowe „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”, „Za zasługi dla Gdańska”, „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” i „Za opiekę nad zabytkami”, a Skarszewy nadały mu godność Honorowego Obywatela Miasta. Wśród wielu wyróżnień od Zarządu Głównego PTTK należy wspomnieć, Złotą Odznakę „Zasłużony w pracy PTTK wśród młodzieży” (1988). Był niezwykłą, wybitną osobowością o niewyobrażalnej, ponadludzkiej aktywności społecznej. Tej działalności poświęcał większość swojego pozazawodowego życia, ale dzięki tej pasji i poświęceniu pozostawił po sobie duży dorobek, służący krajoznawcom i mieszkańcom nie tylko województwa pomorskiego.
Tekst Dariusz Dębski
Zdjęcia Paweł Kurgan
Czesław Leon Skonka, 2003 rok
Honorowy tytuł „Zasłużonego krajoznawcy województwa pomorskiego” odebrała żona Halina. Wyróżnienie wręczył zastępca przewodniczącego PKK PTTK Janusz Wojewski
