Spała jest jedną z najpopularniejszych miejscowości turystyczno-rekreacyjnych w województwie łódzkim. Zwiedzając ją, warto dotrzeć do pięknej, drewnianej leśniczówki, znajdującej się za mostem, przy al. Prezydenta I. Mościckiego 21, obok najstarszego murowanego obiektu w Spale, kapliczki św. Jana Nepomucena z 1874 roku. Znajduje się tu Dom Pamięci Walki i Męczeństwa Leśników i Drzewiarzy Polskich im. Adama Loreta. Reprezentacyjną leśniczówkę, wybudowaną w 1983 roku, przeznaczono na symboliczny dom pamięci leśników i drzewiarzy, którzy oddali swoje życie za wolność ojczyzny. Opiekę nad placówką objęło Nadleśnictwo Spała. W muzeum, dzięki trzem wystawom historycznym, można się zapoznać z dziejami rodzin leśnych od zaborów poprzez okres międzywojenny i II wojnę światową aż do czasów współczesnych. W centralnym miejscu domu, na wprost wejścia, znajduje się Izba Pamięci poświęcona poległym w służbie na frontach II wojny światowej. Stoją w niej urny z ziemią z wybranych miejsc bitew żołnierzy polskich, oddziałów partyzanckich oraz osad leśnych, w których okupanci niemieccy mordowali leśników wraz z rodzinami. Na ścianach wiszą zdjęcia bohaterskich leśników i drzewiarzy oraz ich bliskich. Każde z nich wiąże się z tragiczną historią. Znajdują się tu m.in. zdjęcia leśniczych Mikołaja Koziarskiego i Eugeniusza Wróblewskiego, którzy za współdziałanie z Wydzielonym Oddziałem Wojska Polskiego mjr. Henryka Dobrzańskiego „Hubala” zostali zamordowani w 1941 roku w Oświęcimiu, czy zdjęcia Bronisławy i Janiny Caban, które wraz z ojcami zostały aresztowane w 1941 roku przez Niemców za działalność konspiracyjną w siedzibie Naczelnego Dowództwa Wojsk „Wschód” (tzw. Oberost) w Spale. W 1942 roku zostały rozstrzelane w Ravensbrück, a ich ojcowie zamordowani w Oświęcimiu. Mapa Europy na podłodze wskazuje miejsca walk i śmierci leśników podczas II wojny światowej. W Izbie Konspiracji Zbrojnej znajduje się ekspozycja poświęcona walce leśników partyzantów na terenie okupowanego kraju. W gablotach i na sztalugach zgromadzono wiele eksponatów, w tym broń, elementy strojów i wyposażenia partyzanckiego, zdjęcia, obrazy, listy, mapy. Wśród nich możemy obejrzeć m.in. odznakę myśliwską przyznawaną przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego, książeczkę oficerską leśnika. Wyeksponowane jest też zdjęcie Adama Loreta, dyrektora naczelnego Lasów Państwowych II Rzeczypospolitej, który w pierwszych dniach sowieckiego ataku został aresztowany, a następnie deportowany do Związku Radzieckiego, gdzie zaginął bez wieści na przełomie 1940 i 1941 roku. W 2002 roku został on patronem Domu Pamięci. W Izbie Hołdu znajduje się ekspozycja dotycząca tragicznych wydarzeń związanych z niemieckim i sowieckim okupantem, która podzielona została na dwie części. Ściana łagru z oknem przedstawia losy leśników zesłanych, uwięzionych w łagrach i obozach koncentracyjnych, natomiast w drugiej Marcin Reczycki Przewodnik turystyczny, instruktor krajoznawstwa regionu i ochrony przyrody PTTK, organizator turystyki, pilot, społeczny opiekun zabytków, specjalista ds. ochrony dóbr kultury. W gablotach i na sztalugach zgromadzono wiele eksponatów Mała płyta poświęcona harcerkom straconym w 1942 roku oraz ich ojcom. Za krzyżem pomnik z napisem: Leśnikom i drzewiarzom polskim poległym i zamęczonym w okresie II wojny światowej – Koledzy części widać bezimienną, leśną masową mogiłę, nad którą wyświetlane są rozmazane twarze. Wśród eksponatów można zobaczyć części ubioru oraz przedmioty codziennego użytku obozowego życia. W tle słychać przejmującą muzykę przerywaną tekstem Apelu Poległych. W centrum znajduje się ściana z sosnowych kloców, na których wypisano imiona i nazwiska wszystkich znanych leśników i drzewiarzy poległych w niemieckich i sowieckich obozach.
Tekst i zdjęcia Marcin Reczycki
Przewodnik turystyczny, instruktor krajoznawstwa regionu i ochrony przyrody PTTK, organizator turystyki, pilot, społeczny opiekun zabytków, specjalista ds. ochrony dóbr kultury.
Izba Hołdu poświęcona została ofiarom egzekucji, zsyłek i masowych mordów
Izba Konspiracji Zbrojnej – diorama przedstawiająca żołnierza na polowym stanowisku strzeleckim
Izba Pamięci upamiętnia poległych w służbie wojskowej na frontach drugiej wojny światowej
