Czy małe miejscowości mogą mieć ciekawe, niezwykłe obiekty, które powinny przyciągać turystów? Wieś Mórkowo w powiecie leszczyńskim zaświadcza, że tak, a czasem bywa, że takich obiektów znajdziemy w nich nawet i dwa.
Leżące nieco na uboczu, 3 km na południowy zachód od gminnego Lipna, przy drodze do Wilkowic, Mórkowo znane jest już od 1362 roku. Przy głównym skrzyżowaniu urządzono niewielkie miejsce odpoczynku, z ławeczkami pod drewnianym „grzybkiem” i skromną kompozycją ozdobnej zieleni. W sąsiedztwie, w 2014 roku, posadzono jeden z Dębów Wolności, które pojawiły się w całej Polsce na 25-lecie przemian ustrojowych.
Niedaleko skrzyżowania dróg wznosi się późnogotycki kościół Wszystkich Świętych. Zbudowany został zapewne w drugiej połowie XVI wieku, a konsekrowano go w 1638 roku. Drewniana wieża zwieńczona blaszanym hełmem z latarnią powstała około 1909 roku. Z zewnątrz świątynia nie wygląda zbyt efektownie, choć uwagę zwraca prosto zamknięta ściana wschodnia. W czasie, kiedy budowano kościół, stosowano trójboczne zakończenie prezbiterium (choć w niedalekim Kościanie występuje siedmioboczne!). Prosta ściana w Mórkowie może być nawiązaniem do wczesnego okresu rozwoju stylu gotyckiego (miejscowego proboszcza Marcina odnotował już dokument z 1405 roku) albo po prostu przejawem prymitywnego budownictwa „na prowincji”.
Nietypowo i ciekawie przedstawia się wnętrze świątyni. Nawa została zbudowana na planie kwadratu, a typowe dla gotyku sklepienie gwiaździste o zróżnicowanym układzie podtrzymują dwie grube kolumny. Umieszczenie ich pośrodku jest przyczyną podawania w niektórych publikacjach, że to kościół dwunawowy. Gdy spojrzymy na rzut świątyni i widoczny na nim układ przypór znajdujących się w narożach nawy, pojawia się przypuszczenie, że pierwszym etapem budowy był ów kwadrat nawy, a prezbiterium i przybudówki powstały później.
Prezbiterium, węższe i niższe od nawy, również ma kształt kwadratu. Znajdujący się tu główny ołtarz ma formę neogotycką, z obramieniami zaokrąglonymi w charakterystyczny kształt „oślego grzbietu”. Starsze, bo z XVIII wieku, są znajdujący w tym ołtarzu przemalowany obraz Świętych Obcowanie i cztery rzeźby świętych. Z okresu budowy świątyni zachowały się dwie piaskowcowe płyty nagrobne z postaciami zmarłych. Nakryciem prezbiterium jest strop kasetonowy z 1931 roku.
Obok kościoła prowadzi wjazd do piętrowego dworu z końca XIX wieku, który dziś, po rozbudowie, pełni funkcję nowicjatu Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej. Budowlę otacza ładnie utrzymany park krajobrazowy o powierzchni 4 ha. Tuż przy dworze położony jest niewysoki, otoczony fosą kopiec. W tym miejscu stało w XIV, a może XV wieku domostwo właścicieli wsi, których wówczas zapisywano jako Morkowskich. Była to tzw. obronna siedziba na kopcu, gdzie na stożku ziemnym stawiano drewnianą (rzadziej murowaną z kamieni lub cegieł) wieżę mieszkalną. Wokół przebiegała fosa, zasilana wodą ze stawu (w ostatnich suchych latach trochę tej wody brakuje). Do naszych czasów zachowało się bardzo mało takich średniowiecznych budowli, trochę więcej można obejrzeć ich podstaw ziemnych. Analogiczny i dobrze zachowany stożek znajduje się też przy kościele w pobliskich Wilkowicach.
Tekst Paweł Anders
Regionalista, krajoznawca, autor publikacji o Wielkopolsce
i przewodników turystycznych, Członek Honorowy PTTK.
Zdjęcia Paweł Anders, Marek Jankowski/lesznoregion.pl
Kolumny podtrzymujące gotyckie sklepienie kościoła
