W planach naszych letnich wypraw rowerowych warto uwzględnić nowy szlak wytyczony wokół Wielkich Jezior Mazurskich. Mazurska Pętla Rowerowa – bo o niej mowa – ma około 300 km długości i wiedzie przez niezwykle urokliwe zakątki Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, Pojezierza Mrągowskiego i Równiny Mazurskiej.
Jako oficjalny termin oddania całości inwestycji do użytku wskazano czerwiec 2023 roku. Jednak wiele odcinków szlaku było przejezdnych już wcześniej i zbierało pozytywne oceny wśród turystów rowerowych. Nic w tym dziwnego, bo głównymi atutami Mazurskiej Pętli Rowerowej są malownicze i urozmaicone krajobrazy, które możemy podziwiać na trasie: błyszczące w promieniach słońca tafle jezior, ciągnące się po horyzont lasy, kolorowa mozaika pól uprawnych i łąk. Poszczególne odcinki szlaku są bardzo zróżnicowane, zarówno pod względem trudności, jak i rodzaju nawierzchni. Są wśród nich odcinki utwardzone, szutrowe, gruntowe leśne – zarówno całkiem płaskie, jak i prawie „górskie”.
W ramach realizacji projektu wybudowano około 58 km wydzielonych ścieżek rowerowych i wyremontowano 16 km istniejących dróg. Szlak zaopatrzono w jednolite oznakowanie, wykonano też wzdłuż niego 18 miejsc obsługi rowerzystów (MOR) oraz 9 wież widokowych, umożliwiających obserwację okolic z ptasiej perspektywy. MOR-y wyposażono w wiaty wypoczynkowe, stojaki rowerowe, toalety, kosze na śmieci, przyłącza umożliwiające dostęp do energii elektrycznej.
Projekt realizowały samorządy zrzeszone w Stowarzyszeniu Wielkich Jezior Mazurskich 2020 w partnerstwie z nadleśnictwami, Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad oraz Zarządem Dróg Wojewódzkich w Olsztynie.
Mazurska przyroda, miasteczka i woda
Część szlaku przebiega przez tereny największego w regionie Mazurskiego Parku Krajobrazowego i ostępy Puszczy Piskiej. Jadąc, mijamy też kilka rezerwatów przyrody, m.in. Sztynort, Jezioro Dobskie, Jezioro Łuknajno (z jedną z największych w Europie kolonii łabędzia niemego, liczącą do 2 tys. osobników), Nietlickie Bagno (będący największą w Polsce ostoją przelotnych żurawi) i Jezioro Nidzkie. Obcowanie z przyrodą to nie wszystko, możemy też poznawać walory kulturowe Mazur, zarówno w mijanych wsiach, jak i w miastach.
Szlak łączy najważniejsze miasta leżące nad Wielkimi Jeziorami Mazurskimi (Węgorzewo, Ryn, Mikołajki, Ruciane-Nida, Pisz, Giżycko), a jego odnoga sięga do Mrągowa (Pętla Mrągowska). Mazurska Pętla Rowerowa biegnie przez 12 gmin, a w Węgorzewie spotyka się ze Wschodnim Szlakiem Rowerowym Green Velo (jego odcinek w województwie warmińsko-mazurskim liczy około 400 km).
Przez Wielkie Jeziora Mazurskie wiedzie popularny szlak żeglarski (liczący ponad 130 km). W sezonie turystycznym (od 15 kwietnia do 15 października) po kompleksie jezior kursują też statki wycieczkowe (wypływają z przystani w wymienionych miastach, a także w Rydzewie i Starych Sadach). Wycieczkę rowerową możemy więc urozmaicić sobie rejsem. A także spływem kajakowym, bo Mazurska Pętla Rowerowa przecina kilka szlaków kajakowych: Krutyni (najbardziej znany), Dajny, Sapiny i Węgorapy.
Śladami burzliwej historii
Zaopatrzeni w podstawowe informacje, możemy ruszać na trasę. Oczywiście warto podzielić ją sobie na wygodne etapy, biorąc pod uwagę własne chęci i możliwości. Po drodze natomiast zatrzymajmy się, by przyjrzeć się kilku ciekawym miejscom i obiektom, położonym z dala od miast.
Po starcie z Węgorzewa kierujemy się na zachód, okrążając jezioro Mamry. Po pokonaniu prawie 14 km, za wsią Przystań, przejeżdżamy mostem na Kanale Mazurskim i mijamy Kwaterę Główną Niemieckich Wojsk Lądowych w Mamerkach. Kanał miał połączyć Wielkie Jeziora Mazurskie z Bałtykiem przez rzeki Łynę i Pregołę, ale pozostał nieukończony. W 1945 roku przecięła go granica państwowa – po stronie polskiej znalazło się ponad 20 km jego biegu z pięcioma niedokończonymi śluzami. Szczególnie znana jest śluza Leśniewo Górne (fot. 1) z korpusem o wysokość 17 m, na którym zwraca uwagę wnęka na nazistowskie godło. W kwaterze w Mamerkach możemy obejrzeć 30 dobrze zachowanych żelbetowych schronów. W części z nich urządzono ekspozycje muzealne dotyczące II wojny światowej. Kilka lat temu o Mamerkach stało się głośno z powodu poszukiwania w kompleksie Bursztynowej Komnaty.
Po przejechaniu kolejnych 10 km docieramy do Sztynortu (fot. 2), który od 1420 roku należał do słynnego rodu Lehndorffów. Jako siedzibę wznieśli oni sobie tutaj w latach 1689–1691 barokowy pałac, który potem został znacznie rozbudowany. W gościnie u jego właścicieli bywali wybitni ludzie różnych epok, m.in. książę poetów polskich, czyli biskup Ignacy Krasicki. Ostatni z właścicieli Sztynortu został stracony za udział w nieudanym spisku na życie Hitlera. Sztynorcki pałac, będący niegdyś perłą Mazur, po II wojnie ogołocony przez czerwonoarmistów, a potem użytkowany przez PGR, dziś jest cieniem dawnego siebie, a przed popadnięciem w ruinę ratują go doraźne prace remontowe. O dawnej świetności założenia przypominają zachowana część parku oraz prowadząca do niego aleja dębowa. Nad Jeziorem Sztynorckim, połączonym z jeziorem Łabap, funkcjonuje największy port jachtowy Wielkich Jezior Mazurskich.
Tam bywali poeci i... Tatarzy
Zanim dotrzemy do kolejnego miejsca, które zapisało się w historii pobytem znanego poety, pokonujemy prawie 120 km, przecinamy Ruciane-Nidę i zagłębiamy się w serce Puszczy Piskiej. Kilka kilometrów dalej docieramy do Leśniczówki Pranie (fot. 3), gdzie mieści się Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Poeta przejeżdżał tu w latach 1950–1953 i tworzył (m.in. pamiętną Kronikę Olsztyńską). W leśniczówce, zbudowanej około 1880 roku, możemy poznać bliżej życie i dzieło poety, który w powszechnej świadomości znany jest jako autor miniatur dramatycznych z cyklu Teatrzyk Zielona Gęś. Przy leśniczówce jest punkt początkowy i końcowy ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej „Śladami Gałczyńskiego” o długości 1,4 km. Prowadzi ona wzdłuż stromego brzegu Jeziora Nidzkiego, skąd rozciągają się malownicze widoki, do pomnikowego dębu Perkun, który liczy 800 lat.
Kontynuujemy objeżdżanie Jeziora Nidzkiego, a potem przez Wiartel docieramy do Pisza. Podążając dalej, docieramy w pobliże Śniardw – największego jeziora w Polsce. W miejscowości Zdory (około 45 km od Prania) możemy zjechać z trasy w lewo, aby podziwiać panoramę jeziora z jednego z najbardziej znanych punktów widokowych Mazur. Jest nim wysoki klif na wyspie Szeroki Ostrów, największej na Śniardwach, połączonej ze stałym lądem groblą. Wyspę porastają stare drzewa różnych gatunków. Z osady, która niegdyś na niej funkcjonowała, pozostały jedynie fundamenty i piwnice domów.
Do kolejnej z ciekawych atrakcji docieramy po pokonaniu następnych 50 km. Minąwszy Cierzpięty i Marcinową Wolę nad jeziorem Buwełno, w Wysokiej Kępie zjeżdżamy w prawo ze szlaku, by zatrzymać się w Miłkach. Tutaj wznosi się najstarszy kościół na Mazurach (fot. 4), obecnie pw. Matki Boskiej Królowej Polski. Jego historia sięga 1481 roku. Z tego okresu zachowało się gotyckie prezbiterium, główny korpus jest zaś barokowy – powstał, gdy świątynię odbudowano w 1669 roku po spaleniu przez Tatarów. Specyficzną pamiątką po zniszczeniach z czasów I wojny światowej jest witraż, ukazujący żołnierzy niemieckich na tle zniszczonej wieży kościelnej. Większość wyposażenia świątyni pochodzi z końca XVII wieku, w tym ołtarz główny z obrazem „Ostatnia Wieczerza” i empora muzyczna.
Warmia i Mazury czekają na rowerzystów
To oczywiście tylko wybrane propozycje atrakcji do zobaczenia na trasie. Jadąc nią, nie sposób ominąć także innych, np. Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie, zamku i wieży ciśnień w Rynie, amfiteatru w Mrągowie, kościoła pw. św. Mikołaja i fontanny z Królem Sielaw w Mikołajkach, wyłuszczarni nasion w Rucianem-Nidzie, mostu obrotowego i Twierdzy Boyen w Giżycku.
Do trzech miast na szlaku można dojechać pociągiem. Na północnej linii kolejowej łączącej Olsztyn z Ełkiem (przez Kętrzyn) leży Giżycko, natomiast na linii południowej – leżą Ruciane-Nida i Pisz. Na stacjach zatrzymują się pociągi regionalne oraz dalekobieżne.
Warto wiedzieć
Z myślą o turystach rowerowych powstał katalog 44 szlaków (w tym Mazurskiej Pętli Rowerowej) i nieoznakowanych tras rowerowych regionu, dostępny na stronie internetowej https://mazury.travel/rowery/. Trzy części przewodnika Rowerowe warmińsko-mazurskie można ściągnąć z zakładki https://mazury.travel/rowery/o-szlakach.
Tekst Rafał Śliwiak
Pracownik Departamentu Turystyki i Sportu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego; miłośnik turystyki kajakowej i rowerowej.
fot. 1
fot. 2
fot. 3
fot. 4
