Za kilka lat, w roku 2023 przypada 550 rocznica urodzin najwybitniejszego mieszkańca Warmii – Mikołaja Kopernika. Właśnie ta data spowodowała, że oba przedkongresowe sejmiki (2019 i 2020), poprzedzające VII Kongres Krajoznawstwa Polskiego w Łodzi, poświęcone były głownie tematom kopernikańskim, czyli związanym bezpośrednio lub pośrednio z postacią naszego wybitnego astronoma i Warmią, na której spędził niemal całe życie.
styczeń-marzec/1(1)2020
Szlak Kopernikowski
Pierwszy z tych sejmików odbył się 15 lutego (sesja w Planetarium w Olsztynie) i 16 lutego 2019 roku (wyjazd studyjny do Fromborka) pn. Szlak Kopernikowski. Tematyka głoszonych referatów dotyczyła kształtowania się przebiegu turystycznego Szlaku Kopernikowskiego w świetle dokumentów archiwalnych Oddziału PTTK w Olsztynie i badań statystyczno-kartograficznych Eugeniusza Romera nawiązujących m.in. do Ziemi Lubawskiej. Przedstawione zostały także prasowe echa Roku Kopernikowskiego z 1953 roku oraz walory krajoznawcze miejscowości, w których lokacji dokonał Mikołaj Kopernik rejestrując w Locationes mansorum desertorum.
Tematycznie odbiegała od samego Szlaku Kopernikowskiego, ale wzbudziła duże zainteresowanie, w tym także goszczących na sejmiku władz regionalnych, prezentacja opracowanego w Centralnym Ośrodku Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie systemu wizualizacji i promocji szlaków turystycznych.
Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK w Olsztynie posiada cenny zbiór starych dokumentów kartograficznych, obejmujących m.in. Warmię i sejmik był znakomitą okazją do zaprezentowania ich treści i zmian, jakie zaszły w krajobrazie Warmii w ciągu XX w.
Dzień wyjazdowy pierwszego sejmiku służył głównie poznaniu stosunkowo niedawno powołanego i powiększanego Muzeum Ziemi Braniewskiej oraz zapoznaniu się z bardzo rozległymi pracami renowacyjnymi prowadzonymi na Wzgórzu Katedralnym we Fromborku.
Olsztyński sejmik przedkongresowy był pierwszym w kraju przed Kongresem Krajoznawstwa Polskiego 2020. Poprzedni Kongres odbył się właśnie w Olsztynie w roku 2010.
Referenci na Sejmiku Przedkongresowym pn. Szlak Kopernikowski w roku 2019 (w kolejności opisanych wyżej tematów) – Marian Jurak, Piotr Grabowski, Kazimierz Kisielew, Andrzej Bobrowicz, Jerzy Kapłon, Jerzy Popiołek.
Zabytki techniki na Szlaku Kopernikowskim
Drugi sejmik przedkongresowy odbył się 29 lutego i 1 marca 2020 pn. Zabytki techniki na Szlaku Kopernikowskim. Tematyka wygłaszanych referatów dotyczyła rzadko zauważanych i niemal zupełnie pozbawionych opisów zabytków techniki na Szlaku Kopernikowskim. Osiągnięcia techniki są równie istotnym elementem krajobrazu kulturowego, jak dzieła sztuki i architektury. Mogą się więc stać celem wyjazdów krajoznawczych i przedmiotem opieki osób zainteresowanych trwałością osiągnięć cywilizacyjnych.
Ponieważ sesja sejmiku przedkongresowego odbywała się 29 lutego 2020 roku, nie sposób było pominąć tematu opisującego, skąd się taka data w kalendarzu wzięła, tym bardziej, że Mikołaj Kopernik z jedną z reform kalendarza miał dużo wspólnego, opracowując i wysyłając do Rzymu własny projekt w roku 1513.
Pozostałe wystąpienia dotyczyły już spraw techniki. Zainteresowanie wzbudził opis taranu wodnego – jedynego do dziś funkcjonującego w regionie, a być może i w kraju systemu wodociągowego we wsi Kajny koło Olsztyna.
Trudno w to uwierzyć, ale czwarty co do wysokości czynny most kolejowy w Polsce znajduje się na Warmii. Zaprezentowane zostały okoliczności jego powstania w 1885 roku, przebudowy i wzmocnienia w 1907 oraz powojennej odbudowy.
Technika powoduje niejednokrotnie głęboką ingerencję w środowisko naturalne. Przedstawione zostały zmiany krajobrazu na mapach archiwalnych przy budowie elektrowni wodnych. Zaprezentowane zostały także dzieje tzw. Kanału Kopernika (de facto Kopernik nie miał z nim nic wspólnego) i jednego z pierwszych ciśnieniowych wodociągów nowożytnej Europy, który funkcjonował we Fromborku od 1571 roku.
Wycieczka śladem zabytków techniki na Szlaku Kopernikowskim była interesującym dopełnieniem treści referatów wygłoszonych dnia poprzedniego.
Referenci na Sejmiku Przedkongresowym pn. Zabytki techniki na Szlaku Kopernikowskim w roku 2020 (w kolejności wyżej opisanych tematów: Andrzej Bobrowicz, Mariusz Moritz, Marian Jurak, Jerzy Popiołek, Adam Frenszkowski.
Marian Jurak
