Średniowieczne grodzisko nad Modłą
Od zwiedzania grodziska w Mychowie, położonego 8 kilometrów na południowy zachód od Ostrowca Świętokrzyskiego, rozpoczęła się kolejna, czerwcowa wycieczka piesza. Zorganizował ją Oddział Świętokrzyski PTTK im. Stanisława Jeżewskiego w cyklu „Poznajemy nasze miasto i najbliższą okolicę”.
Mychów to stara rycerska wieś, gniazdo rodu Rawitów, jednego z najznakomitszych w średniowieczu rodów ziemi sandomierskiej, pieczętującego się herbem Rawa (panna siedząca na niedźwiedziu). Znaną postacią tego rodu był m.in. Prędota, stronnik Łokietka, żyjący w latach 1260–1317, piastujący stanowisko kasztelana sandomierskiego i krakowskiego, czy też Krystyn z Ostrowa, ochmistrz królowej Jadwigi, kasztelan krakowski, rycerz, który wystawił 26. chorągiew w bitwie pod Grunwaldem.
Grodzisko w Mychowie ma kształt ściętego stożka, według jednych badaczy to naturalne wzgórze, według innych – usypany kopiec. Brak również danych o fundatorze grodziska, nie wiadomo, czy pierwotnie była to budowla drewniana czy murowana. Na zachowanej rycinie z połowy XIX wieku widoczne są resztki murowanej wieży. Wzgórze otoczone było fosą, a opływający go strumień Modły tworzył podmokły, trudno dostępny teren. Do grodziska, zwanego przez miejscowych Górą Zamkową, prowadził zwodzony most. Obecnie wzgórze również jest trudno dostępne, porasta go wysoka trawa i dzikie krzewy tarniny.
Ciekawą historię ma kościół w Mychowie. Jak podają źródła pisane, pierwszy, drewniany, zbudowany na wzgórzu, którego patronką była święta Katarzyna, powstał z fundacji biskupa krakowskiego Wisława w 1230 roku. Drugi, murowany, z XVIII wieku, posadowiony poniżej drewnianego, zniszczył pożar. Obecny, odbudowany w latach 1922–1923 na murach poprzedniego według planów architekta Stefana Wąsa, jest budowlą jednonawową, z węższym i niższym prezbiterium i dwiema bliźniaczymi kaplicami. Fasada zachodnia ujęta jest symetrycznie w dwie wieże, pełniące funkcję dzwonnic. W ołtarzu głównym – obraz patronki, świętej Barbary. Zmiana wezwania kościoła w 1772 roku zapewne miała związek z rozwojem na tym terenie górnictwa i hutnictwa, zachowały się ślady dawnych kopalni rudy żelaza, kuźnic, a nawet starożytnych dymarek.
Od kościoła trasa wycieczki prowadziła lessowym wąwozem obok cmentarza parafialnego, na którym zachowały się liczne, stare rzeźby nagrobne, dzieła kunowskich kamieniarzy. Dalej wiodła drogami wśród pól, obok stojącego na rozdrożu kamiennego krzyża i widocznych w dali zabudowań wsi Biechów, by po zejściu z asfaltowej drogi do głębokiego, lessowego wąwozu u jego wylotu znaleźć się w Chmielowie nad Kamienną. Okolice Chmielowa pocięte są licznymi wąwozami, do jednego z nich prowadzi brama wyrzeźbiona w wapiennej skale. Wąwóz ten nazywany jest Białą Drogą, a brama – Białą Bramą.
Od Chmielowa, po minięciu budynku Szkoły Podstawowej im. Jana Brzechwy zbudowanej w 1924 roku, przed którą można obejrzeć pozostałości żużla po starożytnej dymarce, trasa prowadziła nad Kamienną, przez Łąki Romanowskie do nasypu kolejowego. Biegnie tędy linia kolejowa ze Skarżyska Kamiennej do Ostrowca Świętokrzyskiego i dalej, do Sandomierza. Zbudowano ją w 1885 roku, obecnie jest modernizowana. W 2021 roku został oddany do użytku nowy most na Kamiennej. Konstrukcja starego została przesunięta i ustawiona obok toru na specjalnych podporach tymczasowych. Było to niełatwe zadanie ze względu na wagę mostu (około 350 ton) i rozmiary (66 metrów długości, 6 metrów szerokości i 7,5 metra wysokości). W przyszłości będzie eksponowany jako przykład techniki budowlanej.
W czasie okupacji hitlerowskiej most na Romanowie wpisał się w tragiczne losy miasta. Został uszkodzony podczas wysadzania przez grupę dywersyjną Armii Krajowej przebiegającego pod nim rurociągu gazowego. W odwecie Niemcy aresztowali 30 obywateli miasta należących do elity kulturalnej i politycznej. 30 września 1942 roku odbyła się egzekucja na rynku. Wszyscy, oprócz jednego zmarłego w czasie przesłuchań, zostali powieszeni. Wśród ofiar był Stanisław Saski, właściciel browaru, postać zasłużona dla miasta oraz dla ostrowieckiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Stanisław Saski w 1926 roku powstającemu Muzeum Regionalnemu PTK bezinteresownie udostępnił własny lokal przy ulicy Górzystej.
Od mostu kolejowego trasa wycieczki prowadziła wałem obok kanału hutniczego zbudowanego na potrzeby Zakładów Ostrowieckich. Po drodze – drugie spotkanie z Modłą w miejscu skrzyżowania rzeki z kanałem. Wody kanału płyną dołem, wody Modły – górą, tworząc kaskadę. Modła to niewielki 18-kilometrowy strumień, którego źródła wypływają w okolicach Mychowa Kolonii; przepływa między zabudowaniami Mychowa, Jędrzejowic, Świrny, osiedla Częstocice i Paulinowa, by w pobliżu mostu na ulicy Żeromskiego połączyć swoje wody z Kamienną.
Tekst i zdjęcia: Alicja Mężyk
Alicja Mężyk
Przodownik turystyki pieszej, instruktor krajoznawstwa i ochrony przyrody PTTK, znakarz szlaków, organizator imprez turystycznych, prezes Oddziału Świętokrzyskiego PTTK im. Stanisława Jeżewskiego w Ostrowcu Świętokrzyskim.
- Średniowieczne grodzisko w Mychowie
- Modła w Mychowie
- Kościół w Mychowie
- Ściana wąwozu lessowego
- Wąwóz lessowy w Chmielowie
- Wąwóz lessowy
- Biała Droga
- Biała Droga
- Zabytkowy most
- Modła nad kanałem
