Beboki z Katowic

Od kilku lat krajobraz Katowic wzbogacają nie­wielkie rzeźby – Beboki. Ich pierwowzorem jest postać z ludowych wierzeń – mały, figlarny stwo­rek zamieszkujący strychy, piwnice i różnego rodzaju zakamarki. Dawniej Bebokami w żar­tobliwy sposób straszono niegrzeczne dzieci, mówiąc: „przyjdzie Bebok i...”.

Katowickie Beboki często porównywane są do wrocławskich krasnali, jednak mają swoją własną, górnośląską tożsamość. Współczesną wersję Bebo­ków stworzył Grzegorz Chudy – artysta plastyk z katowickiego Nikiszowca. Jak sam wspomina, wymyślił je, wychowując córkę, a ta przekonała go, że Bebok nie jest straszny, lecz sympatyczny.

Nie ma dwóch takich samych
Każdy Bebok ma niepowtarzalny charakter i wła­sne atrybuty. Często jego imię wywodzi się ze ślą­skiej gwary. Pierwsze figurki powstały w 2017 roku w ramach „Szlaku Ślōnskij Godki”, jednak szybko zostały zdewastowane lub skradzione. Trzeba było czasu, by mieszkańcy dorośli do Beboków. Po kilku latach powróciły z nową siłą – dziś jest ich już 86, a wciąż przybywają kolejne.
Fundatorami Beboków są różne instytucje, szkoły, stowarzyszenia oraz firmy prywatne.
Każdy z nich nawiązuje do śląskiej historii oraz do zawodów wykonywanych w przemysłowych Katowicach. Pierwszy był Bebok Wincynt, sym­bolizujący górnika, ustawiony na katowickim Nikiszowcu.

Jednym z najnowszych Beboków jest Bebok Baildonowiec – Hutnik-Walcownik, ufundowany przez Oddział Zakładowy PTTK „Baildon”. Jego uroczyste odsłonięcie odbyło się 31 stycznia 2025 roku. W wydarzeniu uczestniczyło około 250 osób, w tym Wojewoda Śląski Marek Wójcik. Rozdano 200 pamiątkowych magnesów z wizerunkiem Baildonowca, ufundowanych przez PTTK „Bail­don”. Podczas uroczystości premierowo przybito około 100 pieczątek z jego podobizną. Odsłonięcia dokonali Wojewoda Śląski Marek Wójcik oraz pre­zes PTTK „Baildon” Wojciech Malinowski.

Nowy mieszkaniec ulicy Żelaznej
Figurka Baildonowca – Hutnika-Walcownika nawiązuje do ciężkiej pracy na walcowni bruzdo­wej Huty Baildon. Stanął przy ul. Żelaznej – tam, gdzie biło serce Huty i mieściły się najważniejsze wydziały: stalownia, walcownia bruzdowa oraz budynek dyrekcji BHH.
W bezpośrednim sąsiedztwie, na walcowni bruzdowej, pracowała słynna maszyna parowa Huty Baildon. Została ona przekazana przez firmę BGH Polska do Muzeum Śląskiego – obecnie czeka na wyeksponowanie.
Baildonowcami nazywali się (i nadal nazywają) pracownicy Huty Baildon i powiązanych spółek oraz ich rodziny. W najlepszych latach huta dawała pracę ponad 11 tysiącom osób. Praktycznie każdy mieszkaniec Katowic znajdzie w swojej rodzinie Baildonowca.

Tam, gdzie zaczęła się historia
Miejsce ustawienia figurki Baildonowca ma wyjąt­kowe znaczenie. To właśnie tutaj John Baildon, angielski inżynier ze Szkocji, zrealizował najważ­niejszy projekt swojego życia – uruchomił Hutę Baildon w 1823 roku. Uznawana wówczas za naj­nowocześniejszą na świecie, specjalizowała się w produkcji wysokiej jakości wyrobów. Przyjazd Johna Baildona na Górny Śląsk zapoczątkował roz­wój przemysłu, który doprowadził do powstania Katowic w 1865 roku.

Bebok Baildonowiec stanął w miejscu, gdzie wszystko się zaczęło – przy dawnej Hucie Baildon, w rejonie przeróbki plastycznej żelaza i stali.

Filmik z uroczystego odsłonięcia Beboka Baildonowca:
www.youtube.com/watch?v=jFB8b9SR8q0 

Tekst i zdjęcia Wojciech Malinowski
Prezes Oddziału Zakładowego PTTK „Baildon”.

Ludolfina znajduje się przy wejściu do katowickiego VIII LO im. Marii Skłodowskiej-Curie przy ul. 3 Maja 42

Tauzenik trzyma w rękach dużą kukurydzę, nawiązującą do bloków na Osiedlu Tysiąclecia w Katowicach przy ul. Zawiszy Czarnego 8

Hasik – Bebok jako pracownik MPGK ze śmieciarką, ul. Bankowa 10

Szlakiem Beboków
W Katowicach powstał oficjalny „Szlak Katowickich Beboków”, który stał się jedną z największych atrakcji miasta. Każdy Bebok ma swoją pieczątkę, a ich zbieraniem zajmują się „łowcy Beboków”. Za zebranie odpowiedniej liczby stempli można otrzymać odznakę „Łowca Beboków”. Wraz z pojawianiem się nowych figurek rośnie liczba pieczątek potrzebnych do zdobycia wyróżnienia.
Dla poszukiwaczy przygotowano odznakę „Łowca Beboków”, przyznawaną za zebranie ponad połowy dostępnych stempli z imionami figurek. Pieczątki należy zbierać w specjalnej niebieskiej książeczce, dostępnej w Centrum Informacji Turystycznej w Katowicach. Stemple można także zbierać na zwykłej kartce. Lista lokalizacji Beboków znajduje się na stronie http://www.msw-pttk.org.pl/odznaki/reg_odznak/reg_olb.html oraz na Facebooku: Beboki z Katowic. Aby odebrać odznakę, należy udać się do „Atelier z akwarelami” na Nikiszowcu. Miejsce to prowadzi Grzegorz Chudy.

Baildonowiec – bebok jako hutnik-walcownik przy walcarce z napisem „PTTK Baildon”, ulica Żelazna 1