John Maxwell Coetzee, Swietłana Aleksijewicz, Henri Bergson – co najsłynniejsi światowi nobliści mają wspólnego z Polską? O wiele więcej, niż moglibyśmy się spodziewać! Maria i Przemysław Pilichowie prezentują sylwetki najwybitniejszych laureatów Nagrody Nobla o polskich korzeniach. „Nasi Nobliści. 56 laureatów znad Wisły, Odry i Niemna” w księgarniach już od 21 października.
październik-grudzień 4(4)
W 2019 roku Literacką Nagrodę Nobla odebrała Olga Tokarczuk. Pisarki nie trzeba przestawiać tak samo jak Władysława Reymonta, Henryka Sienkiewicza, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Lecha Wałęsy, czy naszej dwukrotnej noblistki, Polki wszech czasów, Marii Skłodowskiej-Curie. Ale nie wszyscy wiedzą, że z naszym krajem związanych jest kilkudziesięciu innych laureatów Nagrody Nobla. Książka „Nasi Nobliści” przybliża portrety 56 noblistów urodzonych w Polsce i na Kresach Wschodnich, bądź o polskich korzeniach.
Fot. Jan Dziura
Południowoafrykański autor, laureat Literackiej Nagrody Nobla w 2003 roku John Maxwell Coetzee uważany jest za jednego z najwybitniejszych żyjących powieściopisarzy anglojęzycznych, a „Hańba” napisana w RPA pod koniec lat 90. – za najlepsze z jego dzieł. Noblista jest potomkiem holenderskich osadników z XVII wieku, ale jego pradziadek Baltazar (Balcer) Dubiel był Polakiem. Pochodził z Czarnegolasu niedaleko Odolanowa. W wieku kilkunastu lat wyemigrował jednak do Południowej Afryki, gdzie później założył rodzinę. Być może bez tej brawurowej decyzji nie znalibyśmy dziś takich powieści jak „Elizabeth Costello” czy „Hańba”, a RPA nie mogłoby poszczycić się jednym z najzdolniejszych autorów w historii literatury.
Fot. Przemysław Pilich
Albert Michelson to amerykański fizyk, który zawsze uważał się za Polaka. W dokumentach urzędowych jako miejsce urodzenia wpisywał: Strzelno, Poland. Nawet wtedy, gdy państwa polskiego nie było na mapach. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki z 1907 roku kochał muzykę, grał na skrzypcach, komponował. Miał też talent malarski. Pracę naukową „O metalicznym zabarwieniu ptaków i owadów” zilustrował własnoręcznie wykonanymi rysunkami. Lubił grać w szachy, brydża i bilard. Był przystojnym, zawsze zadbanym i eleganckim mężczyzną, czarującym w towarzystwie.
Z kolei szwajcarski chemik Tadeusz Reichstein, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 1950 roku, na pytanie, za kogo się uważa, odpowiadał: „Czuję się Szwajcarem polsko-żydowskiego pochodzenia”. On i jego bracia przyjęli obywatelstwo szwajcarskie. Rodzice aż do śmierci zatrzymali polskie paszporty. Został Honorowym Obywatelem swojego rodzinnego Włocławka. Kiedy wycofał się z czynnego uczestnictwa w życiu naukowym, zaczął badania paproci we własnym przydomowym ogrodzie doświadczalnym. W 1995 roku został członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Botanicznego.
Józef Rotblat, brytyjski fizyk polskiego pochodzenia, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1995 roku do końca życia biegle mówił po polsku. Podkreślał swoje pochodzenie mówiąc, że jest Polakiem z brytyjskim paszportem. Za najsmaczniejsze danie uważał rodzimą zupę grzybową z suszonych prawdziwków. Interesował się rozwojem nauki w Polsce. Na uroczystości wręczenia Nagrody Nobla poprosił o zagranie poloneza As-dur Chopina, ten sam utwór towarzyszył mu kilka dni później podczas wystąpienia w Radiu BBC.
„Nasi Nobliści. 56 laureatów znad Wisły, Odry i Niemna” to zaskakująca opowieść o najwybitniejszych umysłach swojej epoki oraz wyjątkowych, często skomplikowanych relacjach, które łączyły je z Polską. Autorzy poza doskonałą charakterystyką samych bohaterów, zapewniają czytelnikom również niezwykle ciekawy wgląd w burzliwą historię ziem polskich. „Nasi nobliści” to bez wątpienia lektura, która powinna zawitać na półce każdego pasjonata polskiej historii.
W książce zostały opisane sylwetki takich sław jak: Maria Skłodowska-Curie, Albert Abraham Michelson, Otto Stern, Isidor Isaac Rabi, Max Born, Maria Goeppert-Mayer, Klaus von Klitzing, Georges Charpak, Żores Ałfiorow, Fritz Haber, Walther Hermann Nernst, Friedrich Bergius, Kurt Alder, Roald Hoffmann, Emil von Behring, Paul Ehrilch, Gerhard Domagk, Tadeusz Reichstein, Konrad Emil Bloch, Andrzej Wiktor Schally, Günter Blobel, Henryk Sienkiewicz, Gerhart Hauptmann, Władysław Stanisław Reymont, Samuel Josef Agnon, Isaac Bashevis Singer, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Günter Grass, Swietłana Aleksijewicz, Olga Tokarczuk, Menachem Begin, Lech Wałęsa, Szimon Peres, Józef Rotblat, Simon Kuznets, Reinhard Selten, Sidney Altman, Johannes Georg Bednorz, Henri Louis Bergson, Herbert Charles Brown, Iwan Bunin, Aaron Ciechanover, John Maxwell Coetzee, Gertrude Belle Elion, Sheldon Lee Glashow, Robert Hofstadter, Leonid Hurwicz, Irena Joliot-Curie, Piotr Leonidowicz Kapica, Jerome Karle, Harold Kroto, Karl von Ossietzky, Frederick Reines, Frank Wilczek, Ada Yonath.
Maria i Przemysław Pilichowie swoją działalność publicystyczną rozpoczęli od przewodników turystycznych, które ukazywały się w wydawnictwach polskich, ale również np. w niemieckim wydawnictwie Baedeker. Dziełem ich życia było wówczas opracowanie Polska: ilustrowany przewodnik (pięć wydań polskich i wersja angielska). Od wielu lat zajmują się opracowaniami biograficznymi dotyczącymi wybitnych, ale dziś często mało znanych postaci. Są autorami m. in. książek Wielcy polscy podróżnicy, którzy odkrywali świat oraz Wybitni polscy odkrywcy i podróżnicy .
Maria Pilich, z wykształcenia magister chemii, pracuje jako nauczyciel w technikum (d. „Kolejówce”) w Warszawie. Jest ponadto wykładowcą na kursach przewodników i pilotów wycieczek.
Przemysław Pilich, z wykształcenia absolwent AWF - magister turystyki, obecnie na emeryturze, przez wiele lat był wykładowcą na prywatnych wyższych uczelniach turystycznych w Warszawie. Jest także wykładowcą na kursach przewodników i pilotów wycieczek.
Autor: Maria i Przemysław Pilichowie
Tytuł: „Nasi Nobliści. 56 laureatów znad Wisły, Odry i Niemna”
Wydawnictwo: MUZA
Premiera: 21 października 2020
Fot. Tomasz Pospieszny
Fot. Tomasz Pospieszny
Fot. Przemysław Pilich
Fot. Adam Lapski
