Obchodzący w tym roku jubileusz 65-lecia funkcjonowania Kampinoski Park Narodowy to drugi co do wielkości polski park narodowy. Położony w centralnej części kraju, u wrót Warszawy, stanowi z jednej strony istotne zaplecze turystyczno-rekreacyjne dla mieszkańców stolicy, jednocześnie będąc ostoją przyrodniczą, chroniącą niezwykle cenne ekosystemy.
Kampinoski Park Narodowy został powołany do funkcjonowania 16 stycznia 1959 roku. W 1999 roku uznany został przez Parlament Europejski za ostoję ptaków rangi europejskiej, a od 2000 roku jest rezerwatem biosfery UNESCO. Od 2004 roku ma rangę obszaru Natura 2000 zarówno ze względu na bogactwo gatunków ptaków, jak i na różnorodność zbiorowisk roślinnych.
Park obejmuje leżące w pradolinie Wisły pozostałości dawnej Puszczy Kampinoskiej. Lasy zajmują około 73% jego powierzchni. Znaczący udział w składzie gatunkowym drzewostanów mają sosna, olsza, brzozy oraz dęby. Charakterystycznym elementem kampinoskiego krajobrazu są pasy wydm (uważane za jedne z najlepiej zachowanych kompleksów wydm śródlądowych w Europie) i sąsiadujące z nimi pasy bagien. Na wydmach rosną głównie bory sosnowe, a gdzieniegdzie dąbrowy, na bagniskach zaś – olsy i łęgi. Na terenach niezalesionych występują równie cenne łąki oraz turzycowiska. Wśród rzadkich i chronionych roślin rosnących na tym terenie odnajdujemy m.in. brzozę czarną, chamedafne północną, sasankę łąkową i wężymord stepowy (relikty polodowcowe) oraz kruszczyka rdzawoczerwonego. Na terenie Parku stwierdzono występowanie prawie czterech tysięcy gatunków bezkręgowców, blisko 30 gatunków ryb, 13 gatunków płazów, sześć rodzimych gatunków gadów, ponad 200 gatunków ptaków (w tym blisko 150 lęgowych) i ponad 50 gatunków ssaków. Licznie występują łosie, sarny, lisy, jelenie oraz bobry, spotykane są także bociany czarne, wilki oraz nieliczne rysie. Na niebie dostrzec można też bielika i orlika krzykliwego. Na teren Puszczy i parku dokonano zakończonej sukcesem reintrodukcji łosia, bobra i rysia.
Poza niezwykłymi walorami przyrodniczymi na terenie Puszczy Kampinoskiej znajdują się także liczne miejsca związane z historią naszego kraju i narodu. Znajdziemy tu mogiły powstańców styczniowych z 1863 roku (Kampinos, Zaborów Leśny, Izabelin), cmentarze i mogiły z września 1939 roku (m.in. Granica, Laski, Leszno, Zaborów) czy miejsca martyrologii z czasów II wojny światowej (Palmiry, Śladów). W Żelazowej Woli i Brochowie znajdują się obiekty związane z Fryderykiem Chopinem: dom jego urodzenia oraz świątynia, w której był chrzczony. Po zachodnim krańcu parku przebiega linia kolejki wąskotorowej, kursującej w sezonie turystycznym na trasie Sochaczew – Wilcze Tułowskie. W Granicy znajduje się skansen budownictwa puszczańskiego prezentujący typową zabudowę dawnych kampinoskich wsi. Nad Wisłą można jeszcze odnaleźć ślady dawnego osadnictwa olenderskiego (cmentarze, formy terenu). Chwilę zadumy wywołają pozostałości dawnych wsi wewnątrz obszaru parkowego, gdzie dziś już nikt nie mieszka, a przyroda odzyskuje teren. Najmłodsi, choć pewnie nie tylko oni, chętnie odwiedzą Park Rozrywki Julinek funkcjonujący w miejscu dawniej bazy cyrkowców.
Turystyka na obszarze Puszczy Kampinoskiej rozwijała się na długo przed utworzeniem parku. Jedne z pierwszych wycieczek organizował już w połowie XIX wieku dla swoich studentów w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa na Marymoncie Wojciech Bogumił Jastrzębowski. Knieje Puszczy Kampinoskiej przemierzyli m.in. Kazimierz Władysław Wójcicki, historyk literatury, zbieracz baśni i legend, Oskar Kolberg, krajoznawca, znakomity etnograf i muzykolog oraz Karol Kurpiński, kompozytor, dyrygent i dyrektor opery warszawskiej. To do Puszczy Kampinoskiej 2 czerwca 1907 roku współzałożyciele Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego Aleksander Janowski oraz Kazimierz Kulwieć zorganizowali pierwszą pieszą wycieczkę na polskim niżu, co upamiętniono kamieniem w Starej Dąbrowie. Turyści na wyznaczenie pierwszych szlaków turystycznych musieli poczekać do końca lat dwudziestych XX wieku, natomiast pierwszy przewodnik ,,Cztery wycieczki do Puszczy Kampinoskiej” autorstwa Jadwigi i Romana Kobendzów wydany został w 1929 roku. Z przyrodą i dziejami Kampinoskiego Parku Narodowego można zapoznać się w Ośrodku Dydaktyczno-Muzealnym im. Jadwigi i Romana Kobendzów w Granicy, Centrum Edukacji w Izabelinie oraz w Muzeum-Miejscu Pamięci w Palmirach. Do dyspozycji turystów jest dziś już ok. 360 km znakowanych szlaków pieszych oraz 200 km szlaków rowerowych, a także 10 ścieżek dydaktycznych i 3 spacerowe oraz 19 parkingów i 13 polan rekreacyjnych.
Czas mija, a Puszcza Kampinoska i Kampinoski Park Narodowy zachwycają niezwykłą przyrodą, historią i przyciągają turystów pragnących aktywnego odpoczynku na świeżym powietrzu.
Tekst i zdjęcia Dagmara Kowalska-Bijak, Szymon Bijak
Krajoznawcy, przyrodnicy, przewodnicy po Kampinoskim Parku Narodowym.
Zdjęcia główne Maciej Szajowski
Opuszczona wieś Ławy – jeden z charakterystycznych elementów kampinoskiego krajobrazu
Dawna „Kwatera Atomowa” jest dziś schroniskiem nietoperzy
